4. Content Redesign: herontwerp van je content voor toegankelijkheid

4.1 Herontwerp van content

Vaak denken mensen nog dat je een pdf toegankelijk kunt maken door deze achteraf van de juiste codes te voorzien. Maar vaak is dat niet zo. Er is content die herschreven of aangepast moet worden voordat deze toegankelijk gemaakt kan worden.

Dit betekent ook dat de rollen van auteur en degene die de content online plaatst (de put-upper noemt Gerry McGovern deze) geen gescheiden rollen zijn. Degene die plaatst is ook auteur. En de auteur moet weten aan welke eisen online content moet voldoen.

Het achteraf toevoegen van kopstijlen of alternatieve teksten of de taal noemen wij dus NIET content redesign. Het gaat echt om het herontwerpen/aanpassen van de content.

4.2 Beperk het gebruik van kop- en voetteksten

Kop- en voetteksten zijn ook grotendeels nog fossielen uit het papieren tijdperk. Bijvoorbeeld op elke pagina de naam van het bestand, waar is dat handig voor?

In de oudere Word-versies worden de kop- en voetteksten ook meegenomen bij het voorlezen. Dat leidt tot onbegrijpelijke teksten. In Word 365 en Word 2016 worden de kop- en voetteksten gelukkig niet meegenomen bij het voorlezen.

Gebruik wel paginanummering in de voettekst. Dat is om een aantal redenen nog handig om te blijven gebruiken. Zie ook de volgende paragraaf.

Meer over dit onderwerp in ons hoofdstuk Lineaire content.

4.3 Zorg dat de paginavolgorde gelijk loopt met de paginanummering

Zorg dat de 1e pagina ook in de nummering pagina 1 is. Je hoeft het paginanummer niet te tonen op de 1e pagina, want het kan zijn dat je dat niet wilt op het voorblad. Maar op pagina 2 moet dan wel als paginanummer ook 2 staan.

Doe je dat niet en begin je bijvoorbeeld pas na het voorblad met pagina 1, dan loopt de zichtbare paginanummering niet gelijk met de werkelijke pagina's.

4.4 Gebruik geen voetnoten en eindnoten

Een voetnoot is een opmerking over een tekst, die onderaan een pagina is geplaatst. Een eindnoot staat aan het eind van het document.

Het probleem in een digitaal document is dat een screenreader niet automatisch naar de voetnoot kan springen. De uitleg in de voetnoot verschijnt daarom niet op de plek waar die bedoeld is, maar ergens midden in de tekst die voorgelezen wordt. Hetzelfde probleem heeft een zoekmachine; ook daarvoor is de tekst onbegrijpelijk geworden.

Conclusie: gebruik geen voet- en eindnoten. Meer over dit onderwerp vind je ook in het hoofdstuk Lineaire content.

4.5 Zorg voor eenvoudige tabellen

Bekijk onderstaande tabel. Het zijn de zwembadtijden. In 1 tabel staan de tijden voor alle dagen. En elke dag is in feite een nieuwe kop van de tabel. Deze tabel kun je niet achteraf toegankelijk maken. Je zult de tabel opnieuw moeten maken. In dit geval is het handig om de tabel te splitsen in verschillende tabellen. (Veel beter is het natuurlijk dat dit geen pdf is, maar dat dit gewoon op een webpagina staat.)

4.6 Gebruik geen streamers

Een streamer is een kort fragment uit de tekst zelf, dat midden in de gewone tekst is geplaatst. Doel is de scannende lezer nieuwsgierig te maken, zodat hij het hele artikel gaat lezen. Het is een zinnetje of zelfs alleen maar een zinsdeel. Het komt oorspronkelijk uit de krantenwereld en intussen is het ook algemeen gebruikt in artikelen of brochures.

Het probleem met een streamer is dat deze dus midden in de tekst staat. Een screenreader herkent niet een andere vormgeving. Voor blinde gebruikers (en ook zoekmachines) wordt de tekst zo onbegrijpelijk.

Streamers heb je daarom liever niet in digitale content. Wil je het toch, dan moet je deze later in de pdf decoratief maken. En dat is best wel weer bewerkelijk.

4.7 Grafieken: omschrijf of bied extra tabel

Grafieken zijn betekenisvolle afbeeldingen: ze brengen betekenis over. En dus moet deze betekenis ook overgebracht worden voor gebruikers van screenreaders en zoekmachines. Bij eenvoudige grafieken kun je dit vaak in de tekst beschrijven. Bij complexe grafieken neem je een tabel onder de grafiek op.

4.8 Infographics en kaarten: leg uit in tekst

Infographics en kaarten zijn weer een apart verhaal.

De meeste infographics zijn opgemaakt voor het formaat A4 of A3. Hoe wil je dit bruikbaar maken op een mobiel scherm van 320 pixels breed? Dat kan vaak niet. Een oplossing is om van een infographic verschillende versies te maken die goed schalen op verschillende resoluties. Dit doet bijvoorbeeld de New York Times. Maar je zult begrijpen dat dit redactioneel enorm veel werk is.

Je kunt je afvragen of infographics wel thuis horen in digitale documenten. Vaak is een goede tekstuele beschrijving beter te begrijpen dan zo'n complexe afbeelding.

Gebruik je toch een infographic, zorg dan dat alle informatie uit de infographic ook is opgenomen in de tekst.

Bij een kaart is het vaak handig om je af te vragen: wat wil ik communiceren met deze kaart? Een kaart is immers maar een middel tot een doel. Dus wat het is doel? Dit doel kun je vaak wel weer goed in tekst uitschrijven.

Meer over infographics en kaarten in het hoofdstuk Afbeeldingen, grafieken, kaarten en infographics

4.9 Liever geen tekstvakken

In Word is een tekstvak een handige mogelijkheid om content te positioneren. Bijvoorbeeld de adresgegevens aan de rechterbovenkant. Of juist aan de onderkant.

Het probleem met tekstvakken is dat deze niet altijd meegaan in de normale leesvolgorde. Dus als een tekstvak midden op een pagina is, kan het best zo zijn dat deze als eerste of als laatste wordt opgelezen. Gevolg: onbegrijpelijke content.

Een ander nadeel van een tekstvak is dat deze als afbeelding mee komt in de pdf. Dat betekent dat je deze achteraf in de pdf weer decoratief moet maken.

Een alternatief voor een tekstvak is een tabel die je dan gebruikt voor lay-out.